Alfontso XIII.aren Espainia (I)

Alfontso XIII.aren tronuratzea 1902an Espainiaren gainbehera handienarekin bat egin zuen, Kuba eta Filipinetako porroten ondoren.Gatazkakortasun sozialak eta ejertzitoaren Marokoko etengabeko porrotek berreskuratze ekonomikoaren saiakerak oztopatu zituzten

1917ko krisia

1917an Espainiar bizitza publikoa zartatu zuten arazoak asko izan ziren:

  • Ekonomiaren hondatzea: gerran zeuden potentziekin izandako merkataritzak sortutako oparotasunak ahultasun aztarnak erakusten zituen Gerra Handiaren amaiera iristean.
  • Militarren haserrea: promozio sistemarekin eta Marokoko kanpainaren etengabeko porrotekin kontentagaitz zeuden.
  • Berrezarpenak ezarritako hauteskunde-sistema ustelaren ahitzea, honek diputatu liberalek protesta egin eta Konstituzio aldaketa bat eska zezaten egin zuen.
  • Nazionalismoen gorakada, batez ere Katalunian.
  • Geroz eta garrantzitsuagoa zen langileriaren mugimendua, pobreziak, langabeziak eta amaigabeko gerra kolonialak eragindako haserrearen eraginez.

Krisiari aurre egiteko, 1917 eta 1919 artean kontzentrazio nazionaleko hainbat Gobernu finkatu ziren, nazioaren arazoak konpontzeko ezgauzak izan zirenak.

Gizarte-arazoak

XX. mendearen hasierako Espainiak gizarte egiturak aldatu eta biztanleria bi funtsezko taldetan banatu zuen nolabaiteko garapen industrial gradu bat ezagutu zuen.

  • Oligarkia agintaria, enpresari aberatsek eta nobleziak osaturikoa, nazioaren baliabide guztiak metatzen zituen.
  • Nekazal eta industrial proletalgoa, gehiengoa eta oso txirotua. Erdi maila urria zen eta garrantzi sozial txikikoa.

Langileria-mugimenduaren gorakadak, batez ere anarkismoarenak, lan eta gizarte hobekuntzaren mesedetan egindako protestak eragin zituen. Poliziak, ejertzitoak eta ugazaberiaren pistoladunek gogorki zapaldu zituzten. Alderdi ezkertiar batzuek beraien talde armatu propioak antolatzen erantzun zuten.

Afrikako gerra

Espainia 1898ko gerraren ondoren galdutako nazioarteko ospea berreskuratzen saiatu zen afrikar kontinentea banatzerakoan egokitu zitzaizkion jabego urrietan kanpaina kolonial desesperatu baten bitartez.

Ondorioak ezin izan ziren penagarriagoak izan:

  • Espainiar ejertzitoaren etengabeko porrotak Marokoko iparraldean, gaizki horniturik zeuden baina lurraldea ongi ezagutzen zuten eta borrokarako motibatuagoak zeuden Rifeko tribuen kontra.
  • Gizon, diru eta baliabideen galera etengabea Espainiarentzat etekinik emango ez zuen gerran.
  • Herri-haserreak soldaduen hilkortasun handiak eta garapen industriala oztopatzen zuen xahutze militarrak eraginda. Bereziki larriak izan ziren 1909ko gertaerak Bartzelonako Zorigaiztoko astean zehar, soldaduen mobilizazioaren kontrako protesta, errepresio bortitz batekin bukatu zena.

Ikuspuntu militarretik, gerrak 1909tik 1927rarte iraun zuen. Frantziarekin 1904ean lortutako akordioak lurralde marokoarra bi eragin guneetan banatu zuen, iparraldeko gunea Espainiaren gainbegirapena izango zuelarik.

Gaizki hornituak eta atsekabeturik zeuden espainiar gudarosteek, porrot larriak jasan zituzten 1909an (Barranco del Lobo) eta 1921ean (Annual), oraingoan Abd el Krim rifeko buruzagiaren kontra. 1926ean, frantziar ejertzitoaren partehartzeak amaiera jarri zion gerrari. Abd el Krimek bere burua frantziar aginteari entregatu zion, eta Espainiak, hurrengo urtean zehar, protektoratu marokoarraren bere zatia kontrolpean izatea lortu zuen.

Data garrantzitsuak

  • 1902 Alfontso XIII.aren adin nagusitasuna eta koroatzea.
  • 1904 Marokoren banaketarako Frantziarekin akordioa.
  • 1909 Antonio Mauraren «gobernu luzea» amaitzen da. Bartzelonako Zorigaitzeko astea.
  • 1911 Lanaren Konfederazio Nazionala (LKN) sortzen da.
  • 1912 Marokoren protektoratu erregimena ezartzen da.
  • 1914 Lehen Mundu-Gerra pizten da. Espainia neutral mantentzen da.
  • 1918 Lehen Mundu-Gerra amaitzen da.
  • 1920 Espainiako Alderdi Komunista sortzen da.
  • 1921 Annualeko hondamendia Marokoko gerran.
  • 1923 Primo de Riveraren Diktadura hasten da.
  • 1927 Marokoko kanpainaren amaiera.
  • 1930 Primo de Riveraren Diktaduraren amaiera.
  • 1931 II. Errepublika espainiarraren aldarrikapena.

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana