Patataren historia
Jatorriz Andeetakoa da patata. Duela 7.000 urte hazten zuten patata han. Europarrek ez zuten ezagutu konkistatzaileek 1537an ikusi zuten arte eta 1570 arte ez zuten Europara ekarri. Espainiarrek oso gutxi erabiltzen zuten eta beste 30 urte behar izan ziren Europan hedatzeko. Botanikazale afizionatuek hazten zuten bitxikeria gisa.
Hemen alekiak bakarrik jaten ziren, tuberkuluak oso jende behartsuak bakarrik jaten zituzten eta landare pozoitsuak zirela uste zuten askok. Hostoak, bai, pozoitsuak dira eta patata luzaro argitan uzten bada berdetzen hasten da. Azal berdeak solanina dauka, patata mikazten duen substantzia bat eta jaten duena gaixotu dezakeena. Alderdi txar hauek ezagutzen ziren eta abantailak, aldiz, ez ziren estimatzen.
1780 inguruan Irlandan patatak janari gisa erabiltzen hasi ziren eta horrek eragina izan zuen XIX. mendearen hasieran herrialde hartan gertatu zen hazkunde demografiko handian. Biztanleria hark ezinbestekoa zuen patata goseak hilko ez bazen.
Frantzian, aldiz, patata ez zen behetik gora joan, baizik eta gizarteko maila jasoek onartu zuten lehenik. Luis XV.aren zerbitzuan lan egiten zuen Antoine Augustine Parmentier farmazialari eta kimikaria Zazpi Urteko Gerran prusiarrek atxilotuta eduki zutenean ohartu zen patatak zituen alde onez. Saiatu zen frantsesei ideia hau buruan sartzen baina ez zuen lortzen. Orduan beste bide bat hartu zuen gauza bera lortzeko: Paris inguruko soro elkor bat erosi zuen eta patata erein zuen eta egunez zaindari bat jarri zuen Inguruko jendea harritu eta jakinminez bete zuen horrekin. Landare hura baliotsua zela sinesturik nekazari batzuek patata batzuk lapurtu zituzten sorotik eta laster haien soroetan ere baziren patatak. Laster patatak estimazio handia izan zuen Europa osoan eta Ipar Amerikara eraman zuten. Munduko janaririk garrantzitsuenetakoa bihurtu zen.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.