Kristalografia

Gorputz solidoen partikulak, salbuespenak salbu, kristalina izeneko sare geometrikoen mota jakin batzuen arabera antolatzen dira espazioan. Antolamendu horri esker lortzen dituzte solidoek beren sendotasuna eta beren ezaugarri gehienak, eta halaber, horixe da kristalografiaren aztergai nagusia.

Orokortasunak

Solido kristalinoek barne-egitura geometrikoak edukitzeko joera dute, linea zuzen eta plano paraleloetan oinarriturik. Halere, kristal baten kanpo-itxura ez da beti erabat erregularra izaten, baldintza-multzo baten arabera baitago:

  • Konposizio kimikoa: solidoa substantzia bakuna edo konposatua izan liteke, eta kristal-egitura hori eta beste ezaugarri batzuk, hala nola sendotasuna edo kolorea, eralda ditzaketen ezpurutasunak eduki ditzake.
  • Tenperatura eta presioa: bi aldagai horiek badute eraginik kristalen eraketan eta horien hazkundean. Oro har, kristalak presio handiko eta tenperatura handiko egoeran eratu ohi dira.
  • Espazioa eta denbora: kristal baten hazkundea muga dezakete biek, batez ere lehenak, sarritan espaziorik ez izatea baita zenbait kristalek beren kanpo-itxuran agertzen duten irudi akastunaren arrazoia.

Simetria

Gorputz kristalinoek simetriako elementu batzuen inguruan antolatzen diren sareak eratzen dituzte, eta elementu horien kopuruak eta banaketak erabakiko du kristalizazio-sistema:

  • Simetria-ardatzak: kristal-egituraren barrualdea zeharkatzen duten irudizko lerroak dira. Horiei esker, 360º jiratzean, kristalaren motibo geometrikoa hainbat aldiz errepikatzen da. Simetria-ardatzak bitarrak, hirutarrak, lautarrak eta seitarrak izan daitezke, sortzen duten errepikapen-kopuruaren arabera.
  • Simetria-planoak: kristala bi zati guztiz berdinetan banatzen duten gainazal lauak dira.
  • Simetria-zentroak: kristalaren barruan aurkitzen diren irudizko puntuak dira. Horietatik simetria-ardatz eta simetria-plano nagusiak igarotzen dira.

Simetria-ardatzen eta simetria-planoen banaketa sistema kubikoan.

Kristal-sareak

Gorputz solido baten funtsezko osagaiak lau eratakoak izan daitezke:

  • Atomoak: karga elektriko neutroa duten materiaren funtsezko partikulak.
  • Ioiak: karga elektriko negatiboa (anioiak) edo positiboa (katioiak) duten atomoak, elektroi bat edo gehiago transferitu edo hartu izanaren ondorioz, hurrenez hurren.
  • Ioi-taldeak: elementu kimiko bereko edo desberdineko zenbait ioiren arteko elkarketak.
  • Molekulak: elementu bereko edo desberdineko zenbait atomoren elkarketak.

Osagai hauek espazioaren hiru norabideetan duten antolamendu geometrikoaren arabera eratuko da kristal-sarea, gorputz tridimentsional jakin baten errepikapenean oinarritutako egitura geometrikoa.

Bravais-en sare izena ere hartzen duten kristal-sareen artean hamalau mota desberdin bereiz ditzakegu, eta horiek guztiak, zazpi kristal-sistematan bil daitezke.

  • Triklinikoa.
  • Monoklinikoa: bakuna eta base zentratuak dituena. Ardatz bitarra du.
  • Erronbikoa: bakuna, zentratua, base zentratuak dituena, eta alde eta base zentratuak dituena. Hiru ardatz bitar ditu.
  • Erronboedrikoa: ardatz hirutar bat du.
  • Hexagonala: ardatz lautar bat du.
  • Tetragonala: bakuna eta zentratua. Ardatz lautar bat du.
  • Kubikoa: bakuna, zentratua eta alde zentratuak dituena. Lau ardatz hirutar ditu.

Bravaisen sareak

Zazpi kristal-sareak abiapuntutzat harturik, hamalau kristal-sare deskribatu ahal izan dira, eta horiei Bravaisen sareak ere deitzen zaie, Auguste Bravais XIX. mendeko mineralogia-aditu frantziarraren ohorez, bera izan baitzen mineralen egitura erretikularraren hipotesia proposatu zuen lehena.

Bravaisen hamalau kristal-sareak

Orria posta elektronikoz bidali

< * Bete beharreko alorrak

Eskerrik Asko.
artikuluan arrakastaz bidalita da.

cerrar ventana
Lagun iezaguzu hobetzen! Zure iritzia garrantzitsua da, eta horregatik eskertuko genizuke zure iritziak eta iradokizunak info@hiru.eus helbidera bidaltzea.

* Bete beharreko alorrak
cerrar ventana

 

¿Qué son los iconos de "Compartir"?

 

Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.

¿Para qué sirve cada uno?

  • facebook

    Facebook

    Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.

     
  • eskup

    Eskup

    Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.

     
  • delicious

    Twitter

    Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.

     
  • tuenti

    Tuenti

    Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.

     
  • technorati

    Google Buzz

    Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.

     
  • meneame

    Meneame

    Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.

     
 

 

cerrar ventana

Derechos de reproducción de la obra

 

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.

Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.

Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.

Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.

  Pribatutasuna

Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.

cerrar ventana