Bidasoako trena
FITXA
Izena: Bidasoako trena
Herrialde: Gipuzkoa
Tipologia Orokorra: Trenbidea
Tipologia Zehatza: Trenbideak eta funikularrak
Mendea: XX
hiribildua.Época: Aro Garaikidea
Beste Mendeak: XIX
Eraikintza Data: 1916
Beste Izenak: Txikito
Bidasoako trenbide edo "Txikito" trenaren jatorrian XIX. mendean meategietarako egin zen burdinbidea dago.
Irun aldeko meatokiak ustiatzen zituen konpainia ingelesaren ahaleginen ondorioz, 1868. urtean Irun eta Endarlatsa lotzeko trenbideak onura publikoa zuelako deklarazioa lortu zuen.
Karlistaldiaren ondorioz, burdinbidea egiteko lanak gelditu egin ziren. Azkenean lurrun bidezko trakzioa eta bide estuan zebilen "txikito" trena abian jarri zen, eta minerala garraiatzen ekin zion bere bideari. Kostorben eraiki zen geltoki nagusia, eta Kolon ibilbidean eta Behobian geralekuak, baita San Migelgo kargalekua eta bestelako instalazio osagarriak ere.
Geroago meategietako tren txikiari erabilera publikoa emateko gestioak hasi ziren eta, azkenean, Endarlatsatik Elizondora luzatzeko baimena lortu zen. 1916an inauguratu zen. Ibilbideak 51,5 km ere izan zituen. Horretarako, jatorrizko trazatua berregin eta egokitu behar izan zen, bihurguneak zuzendu, zubiak indartu eta bidaiarien zerbitzurako geltokiak eraiki.
Ibilbide horretan geltoki kopuru handia nabarmentzen da: Irun muga, Irun hirigunea, Irun-Bidasoa edo Kostorbe, Behobia, Endarlatsa, Zalain, Alkaiaga-Bera, Lesaka-Etxalar, Igantzi-Arantza, Espelosin, Sunbilla, Doneztebe-Elgorriaga, Legasa, Narbarte, Erreparatzea, Oronoz-Mugairi, Arraiotz, Irurita-Lekarotz eta Elizondo, eta geroago beste geraleku gehiago paratu zituzten, hala nola: Arteaga, non Irugutzetako geltokitik zetorren meategien adarraren bidegurutzea zegoen, Goztainalde, Alunda, Lestiola eta San Migel, non mineralaren kargalekua zegoen.
1953ko uholde larriek oso kalte handia egin zioten linearen trazatuari. Burdinbidearen 400 metro baino gehiago errotik atera eta eraman zuten. Zerbitzua handik gutxira abiatu zen berriro ere, baina errepide bidezko garraioa gero eta garrantzitsuagoa zenez, tren honek 1956aren amaieran egin zuen bere azken bidaia.