Informazio gehiago
Arte iberiarra eta zeltiberiarra
Iberiar penintsulan, K.a. XI eta VI. mendeen artean bi zibilizazio garatu ziren, iberiarra eta zeltiberiarra, zeintzuk feniziar, greziar eta zeltak bezalako herri merkatari, kolonizatzaile eta emigranteen eraginak asimilatu baitzituzten. Kultura hauek eta penintsularren arteko kontaktuak, eremu geografiko ezberdinetan manifestazio artistiko oso ezberdinak sortu zituen.
Fenizioak eta Tartessoak
K.a. 1100 urte inguruan, merkatari feniziarrek Iberiar penintsularen hegoaldeko itsasaldean hartu-eman guneak fundatu zituzten. Gadiren (Cadiz), Onuban (Huelva) eta Cartago Novan (Cartagena), lantegiak instalatu ziren, zeintzuen bitartez feniziarren ekialdeko kutsua zuten manifestazio artistikoak zabaldu zuten, arte egipziar, greziar eta siriarraren eragin garbiekin.
Penintsulako hegoaldean, momentu horretan Tartessoen kultura jaiotzen zen, zeinen hiriburua, oraindik aurkitu gabea, testimonio historiografikoen arabera Guadalquivir ibaiaren paduretan nonbaiten baitzegoen.
Tartesioak, ekialdeko Mediterraneotik edo Europako erdialdetik zetozenak, eremu horretan ezarri ziren K.a. lehen milurtearen hasieran, eta laster lortu zuten ekonomia oparoa, garaiko kalitate hobereneko brontzea ekoizteagatik.
Arte tartesikoaren lehen aldi batean, geometrikoa deiturikoan (K.a. XI-VII. mendeak), hileta estelak, oinarrizko dekoraziozkoak, gailentzen dira.
Feniziarrekin izandako kontaktuak, ekialdeko garaiari bidea eman zion. Garai honetakoak dira bitxiak, marfilak eta brontze nahiz urrezko objektu eta ontziak, Tartessoen espresio artistikoaren espresio distiratsuena direnak.
Caramboloko altxorra, K.a. VIII. mendea (Arkeologia Museo, Sevilla).
Greziar eragineko arte iberiarra
K.a. VI. mende bukaerako kultura tartesikoak beherakada izan zuenean, iberiar penintsulan nagusitu zen zibilizazioa iberiarra izan zen. Honek dimentsio berria hartu zuen, mediterraniar kosta penintsularreko greziar koloniekin zuen kontaktuarengatik. Hauen artean Emporion (Ampurias) nabarmendu zen.
IIberiar manifestazio artistiko adierazgarrienak eskulturakoak izan ziren. Porcunako (Jaen) eskultura taldea -oso egoera txarrean egon ondoren, poliki zaharberritua izan da-, eta Elcheko eta Bazako dama irudi femeninoak, aipagarriak dira. Pieza hauek hileta-gurtzarekin erlazionatzen dira.
Eskultura iberiarrak abere edo izaki hibridoen irudiak ere azaltzen ditu, ziur aski kultuko objektua, Bazaloteko «bicha» deiturikoa bezala. Eskulturako ekoizpen iberiarra ere, gerlari, zaldizko, otoizlari eta gainerako irudietan -toki sakratuetan jainkotasunei eskaintzen zitzaizkienak- azaldu zen. Tenplurik ez edukitzeagatik, iberiarrek gune hauek naturak intentsitate bereziarekin bere indarra erakusten zuen tokitan kokatzen zituzten, adibidez Sierra Morenan, Despeñaperroseko haizpitartean.
Elcheko dama, K.a. IV. mendea (Arkeologia Museo Nazionala, Madril).
Arte zelta eta zeltiberiarra
Erdialdeko Europako herri zeltak, Burdinaren Bigarren Adina edo La Tène kultura menderatu zutenak, olatu eran Hegoalderantz zabaldu ziren eta eremu ezberdinetan banatu ziren iberiar penintsulan. Ipar-ekialdean kastriar kultura delakoari bidea eman zioten, Erdialdeko Mesetan jatorriz kultura zeltiberikoa bezala ezagutzen dena sortu zen.
Kastriar kultura delakoa, ez tartesikoa eta iberiarra bezain fina, era desordenatuan jarritako txabola zirkularrekin gotortutako herrixkak, alegia kastroak izenekoak, eraikitzeagatik bereiztu zen. Bere agerraldi artistikoak, gerlarien estatua zakarrak eta orfebreriako piezak ziren, hau da, torke zeltiar, urrezko hariaz eginiko koilareak edo bihurtutako brontzearekin eginikoak.
Kultura zeltiberiarra Penintsularen barnean garatu zen. Bere manifestazio artistiko adierazgarriena berrakoak dira, zezen ala basurdeen erreprodukzio oso sinpleak, harrizko bloke soilean eginikoak. Ezagunenak Guisandoko zezenak dira.
Castro de Santa Tecla, Pontevedra.
Orria posta elektronikoz bidali
¿Qué son los iconos de "Compartir"?
Todos los iconos apuntan a servicios web externos y ajenos a HIRU.com que facilitan la gestión personal o comunitaria de la información. Estos servicios permiten al usuario, por ejemplo, clasificar , compartir, valorar, comentar o conservar los contenidos que encuentra en Internet.
¿Para qué sirve cada uno?
Comparte con amigos y otros usuarios fotos, vídeos, noticias y comentarios personales, controlando la privacidad de los mismos.
Conversa sobre los temas que te interesan y que proponen los expertos. Todo ello en 280 caracteres con fotos y vídeos. Lee, pregunta e infórmate.
Contacta y comparte con amigos, familiares y compañeros de trabajo mensajes cortos (tweets) de no más de 140 caracteres.
Conéctate, comparte y comunícate con tus amigos, compañeros de trabajo y familia.
Comparte tus novedades, fotos y vídeos con tus amigos e inicia conversaciones sobre los temas que te interesan.
Sitio web que se sirve de la inteligencia colectiva para dar a conocer noticias. Los usuarios registrados envían historias que los demás usuarios del sitio pueden votar.
Derechos de reproducción de la obra
-
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenak dira hiru.eus webgunearen eta bertan agertzen diren elementu guztien jabetza intelektualaren eskubideak.
Halere, baimenduta dago hezkuntzaren esparruan hiru.eus-eko edukiak erabiltzea, betiere webguneari aipamena egiten bazaio eta Creative Commons CC-BY-NC-SA lizentziaren baldintzapean.
Informazio gehiagorako: pdf dokumentua jaitsi (943,2k).Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bere buruari aitortzen dio, edozein unetan eta aurretiaz ohartarazi gabe, bere webguneko informazioa edota haren konfigurazioa edo itxura aldatzeko eta eguneratzeko ahalmena.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bermatzen ez dela akatsik egongo webguneko sarbidean, ezta han jasotako edukietan ere. Era berean, ez du ziurtatzen eduki hori behar bezala eguneratuta egongo denik. Dena den, beharrezko ahalegin guztia egingo du akats horiek saihesteko, eta, hala behar izanez gero, ahalik eta azkarren konpontzeko edo eguneratzeko.
Webgunera sartzea eta bertan jasotako informazioaz egiten den erabilera soilik erabiltzailearen erantzukizuna dira. Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du inolako erantzukizunik izango webgunera sartzeak edo hango informazioa erabiltzeak sor litzakeen ondorio edo kalteen aurrean, bere eskumenen erabilera zehatzetan jarraitu behar dituen legezko xedapenak ezartzearen ondorio diren egintza guztietan izan ezik.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak ez du bere gain hartzen webgunean aipatzen diren kanpoko beste esteka batzuetara konektatzetik edo haietan jasotako edukietatik erator daitekeen inolako erantzukizunik.
Webgune honetan jasotako informazioa baimenik gabe edo oker erabiltzeak eta Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren jabego intelektual eta industrialaren eskubideetan sorturiko kalte eta galerek legez dagozkion egintzak erabiltzeko bidea emango diote aipatutako Administrazioari, eta, hala badagokio, erabilera horren ondorio diren erantzukizunak hartuko ditu.
Pribatutasuna
Interesatuak emandako datuak dagokion prozedura edo egintzan aurreikusitako helburuetarako baino ez dira erabiliko.
Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Etengabeko Ikaskuntzako Zuzendaritza da datu horiek biltzen dituen fitxategiaren erantzulea, eta haren aurrean egikaritu ahal izango dira sartzeko, zuzentzeko, deuseztatzeko eta aurka egiteko eskubideak. Horretarako, eskura duzu info@hiru.eus helbide elektronikoa.