Mesopotamiako arkitektura

Eraikuntza motak:

• Tenplua: zibilizazio sumertar, akadiar eta asiriarraren eraikuntza nagusia izan zen. Angelu zuzeneko oinplanokoa, egitura sinpleetatik -Eridu, Tepe eta Gaurako tenplu sumertarrenak, kasu- kanpoko apaindura ikusgarriko formetaraino bilakatu zen. Adibidez, Nimah jainkosaren tenplua, Babilonian, Mesopotamiako zibilizazioaren amaierako atarian, Nabucodonosorrek eraikia, K.a.ko VI. mendean.
• Zigurata: Mesopotamiako zibilizazioen berezko eraikuntza. Adreiluzko dorrea, mailakatutako terrazaz eta horma makurtu samartuz osatua. Jainkotasunei sakrifizioak eskaintzea zen bere eginkizuna, uzta onak, gudak garaitzea edo erregearen bizitza-luzera sustatzeko.
• Jauregiak: agerpen bikainak dituen arkitektura zibila, bereziki Asiriako zibilizazioan. Handienetariko bat, hiru tenplu eta zigurat bat biltzen zituena, Sargon II.aren (K. a.ko 705ean hila) jauregia izan zen, Durr Sharrukinen, gaur egun Khorsabad.

Babiloniako goren uneko aldiak, pertsiarrek inbaditu baino lehen, hirigintzaren garapen handia ekarri zuen. K. a.ko VI. mendean, Babiloniak bere baitan biltzen zituen 43 tenplu, Etemenaki zigurata -Babelgo dorre biblikoa-, 350 dorreko harresi bikoitza, eta Nabucodonosor II.aren (K.a.ko 605-562) jauregi arranditsua, fatxada oso-osorik adreilu beiraztatuz apainduta zeukana.

Istharreko Atearen berreraikipena, Babiloniako harresikoa, K. a.ko VI. mendea.

Hegodun jenio baten erliebea, Sargon II.aren jauregitikoa, Dur Sharrukinen, gaur egun, Khorsabad, K. a.ko VIII. mendea (Louvre Museoa, Paris)

Mesopotamiako eskultura

Sakon-erliebez egindako zigilu zilindrikoekin batera -animaliak, erlijio eszenak edo erregearen irudiak irudikatzen zituzten erliebedun buztinezko banda txikiak lortzeko zuzenduak-, Sumer eta Akadiako beste berezko forma eskultorikoetariko bat, konkor biribileko eskulturak izan ziren, apaizen eta otoitzean ari direlako itxurako erregeen estatuatxoak. Horren izendapena irudian jasotako jarreratik dator.

Asiriako eta Babiloniako kulturetan, estatuagintza zokoratua geratu zen. Erliebeak nagusi ziren, izan ere, guda- eta ehiza-eszenak irudikatzen zituzten eta jauregi eta tenpluetako hormak apaintzen zituzten: Assurbanipalen jauregiko ehiza-erliebeek lortu zuten beren goreneko maila. Bertan, erregea lehoiak ehizatzen agertzen zen.

Gudeako estatua, Lagashko patesi edo gobernadorea, K. a.ko 2141-2122 urteen inguruan (Metropolitan Museum, New York).

Pertsiako artea

Pertsiako artearen asimilazioak eta sormenak bere goreneko maila Persepolisko eta Susako jauregi handiekin erdietsi zuten. Lehenengoa, inperioko udako hiriburua zen eta, bigarrena negukoa. Persepoliskoan bere konplexutasun arkitektonikoa gailentzen da, eta Susakoan, ostera, bere murruak estaltzen zituen adreilu beiraztatuz egindako erliebeak. «Hilezkorren frisoa», izan zen erliebeon ospetsuena, izan ere, tamaina ia naturaleko mila arkulariren armada irudikatzen zuen.

Pertsiako erliebeek irudikatutako irudien estatismoa eta zurruntasuna izan zituzten ezaugarri nagusi. Kontraste handia egiten zuten Asiriako erliebeen aldean, zeren bertan ehiza eta borroka eszena dinamikoak gogokoago baitzituzten.

Bestalde, Pertsian Mesopotamian baino garrantzi handiagoa bereganatu zuen hilobi arkitekturak, adibidez, Ciro II.aren (K. a.ko 558-528 urteak) hilobia gisako agerpena, Pasagardan; Pertsiako artearen oparotasunaren aldean, soiltasun handikoa da.

Pasagardako Ciro II.aren hilobia, K. a.ko 529. urtearen inguruan.